Tuesday, August 17, 2010

Đình Quang Húc

Đình Quang Húc


Giới thiệu chung:


Không gian trước đình Quang Húc

Đình Quang Húc thuộc xã Đồng Quang, huyện Ba Vì, Hà Nội. Từ trung tâm thủ đô Hà Nội có thể đi theo quốc lộ 32 qua địa giới làng cổ Đường Lâm khoảng 3km, tới làng Quang Húc, rẽ phải theo đường thôn khoảng 200m là tới đình. Đình Quang Húc là công trình kiến trúc tín ngưỡng dân gian, được dựng lên để thờ đức Thánh Tản Viên – một vị thần đứng đầu trong Tứ bất tử trong tâm thức người dân Việt. Các dấu tích còn lưu lại cho thấy đình được xây dựng vào khoảng thế kỷ XVII. Do những giá trị về nhiều mặt lịch sử, văn hóa, kiến trúc, nghệ thuật nên đình được Nhà nước công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia theo quyết định số 1539/VH – QĐ ngày 27 tháng 12 năm 1990.
Cũng như nhiều ngôi đình khác trong vùng (đình Tây Đằng, đình Chu Quyến, đình Thanh Lũng . . .) đình Quang Húc gồm tòa Đại đình chữ nhất và Nghi môn mới được xây dựng đầu thế kỷ XX. Đại đình gồm 3 gian 2 chái. Phía trước sát với bậc thềm gian giữa có hai con sư tử chầu vào nhau được đắp bằng vôi vữa.
Các bộ vì nóc Đại đình đều kết cấu kiểu giá chiêng – chồng rường cụt. Ở bộ vì nóc bên phải gian giữa, trên cùng là một con rường nhỏ, ăn mộng qua đầu hai cột trốn lớn, giữa cật rường có kê một dép dọc đỡ thượng lương. Đặt sát hai bên thượng lương là một đôi hoành chạy dọc suốt chiều dài mái và cũng tỳ lực lên cật con rường trên cùng qua các ván gỗ. Ở bộ vì nóc bên trái gian giữa và vì nóc gian bên bên trái, đỡ đôi hoành mái 3 là rường suốt ăn mộng xuyên qua cột trốn. Đỡ hoành mái 4 lại là đôi rường cụt cũng được kê trực tiếp trên cật câu đầu. Tại hai bộ vì này, con rường nhỏ trên cùng được tạo kê trên đầu trụ trốn qua hai đấu vuông thót đáy, hai đầu rường đỡ đôi hoành mái 1.



Vì nóc kết cấu kiểu giá chiêng – chồng rường cụt




Vì nách kết cấu kiểu cốn chồng rường
Các bộ vì nách Đại đình đều có chung một kiểu thức là cốn chồng rường. Một chiếc xà nách lớn, một đầu ăn mộng vào thân cột cái, một đầu gác lên lên đầu cột quân qua đấu vuông thót đáy, đỡ hoành mái. Trên cật xà nách là 04 con rường cụt chồng lên nhau qua đấu vuông thót đáy, đầu rường đỡ các hoành mái. Các con rường này ngắn dần về phía trên theo chiều dốc của mái.
Liên kết hiên ở Đại đình là kiểu kẻ. Các hiên có độ dài từ 260cm – 280cm, rộng từ 25cm – 30cm và dày 24cm. Một đầu kẻ ăn mộng qua thân cột quân tạo thành nghé kẻ, đỡ xà nách. Thân kẻ ăn mộng qua đầu cột hiên, vươn ra ngoài đỡ tàu mái. Cật kẻ gác một tấm ván dong lớn đỡ hoành mái. Tổng cộng có 7 hoành mái tại vì hiên Đại đình.



Chi tiết kẻ bên trái Đại đình
Nếu liên kết ngang ở công trình là hệ thống các bộ vì thì liên kết dọc lại là các loại xà: ở Đại đình có các hệ thống xà dọc cột cái, cột quân và cột hiên, góp phần liên kết các bộ vì tạo nên sự vững chắc cho công trình.
* Nghệ thuật trang trí:
Nghệ thuật điêu khắc trang trí của ngôi đình mang những giá trị đặc sắc. Những nét trang trí điêu khắc, chạm trổ trên các cấu kiện thực sự đã tạo nên bức tranh nghệ thuật đặc sắc dù trên chất liệu đất nung hay gỗ. Trước hết là những trang trí trên đất nung, vôi vữa. Trên bờ nóc Đại đình có hai đầu con kìm dạng Makara đang cong mình, tỳ hai chân trước như chặn giữ đầu bờ nóc. Con kìm được đắp bằng vôi vữa, ghép mảnh sành với các đặc điểm mắt tròn to lồi có vành gờ ngoài, miệng há rộng, thân mảnh khảnh. Đây là sản phẩm có niên đại vào cuối thế kỷ XIX. Trên mái Đại đình, tại các khúc nguỷnh là những con lân bằng đất nung mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII với các đặc điểm chung là thân mảnh phủ một lớp vảy kép, đầu lớn dữ tợn, mắt lồi.




Con kìm trên bờ nóc Đại đình
Trên đỉnh tường nối giữa cột trụ lớn và trụ nhỏ ngoài Nghi môn cũng có đôi rồng đắp bằng vữa, ghép mảnh mang phong cách nghệ thuật giữa thế kỷ XX.


Trang trí rồng trên đỉnh tường ở Nghi môn



Bốn con phượng trên cột trụ lớn Nghi môn
Trên đỉnh mỗi cột trụ lớn Nghi môn đắp bốn con phượng dạng lá lật đang trong tư thế lao từ trên xuống, mỗi con quay đầu về một hướng, ngực áp vào nhau, đuôi xòe, toàn thân được ghép các mảnh sứ. Phượng có thân mập, mỏ vẹt, đầu tròn, mắt giọt lệ, đuôi công, cánh dài.





Đầu dư ở Đại đình
Đề tài chính trong trang trí, điêu khắc gỗ ở đình Quang Húc là rồng. Tại đình còn giữ được 12 đầu dư chắc khỏe chạm hình rồng phong cách nghệ thuật cuối thế kỷ XVII. Mỗi con có một vẻ riêng rất độc đáo. Hình tượng rồng còn xuất hiện trên các ván nong giữa rường cụt vì nách với chiếc đầu lớn, quay nhìn chính diện, tai thú, cằm bạnh, miệng rộng, mắt tròn lồi. Đề tài rồng ổ được thể hiện trên bức cốn vì nách sau gian giữa với những con rồng quay mặt nhìn chính diện, mắt lồi, cằm bạnh, các đao mắt, tóc bốc ngược lên trên như những đao lửa. Rồng còn được thể hiện trên bức cửa võng mang phong cách nghệ thuật cuối thể kỷ XVII ở gian giữa. Cửa võng chia làm ba tầng: tầng dưới cùng chạm rồng, hai tầng trên chạm phượng.
Ngoài đề tài rồng, trên các đầu kẻ hiên là đao lửa và lá hóa. Các đao mác ở đây cũng được chạm khắc như những đao ở rồng.


Họa tiết trên kẻ hiên
Tại vì nách hồi sau chái bên trái ngoài các đầu rồng, các nghệ nhân xưa còn chạm một cặp voi chầu qua một con rồng chỉ được đặc tả chiếc đầu lớn quay nhìn chính diện. Cả hai con voi được tạc với khá giống nhau với thân mập, vòi dài hướng lên trên. Hai chân sau voi choãi về phía sau, hai chân trước hơi giơ lên phía trước.


Chạm khắc đầu rồng và hình voi trên vì nách
Những chủ đề điêu khắc trang trí trên đình Quang Húc chủ yếu là hoa cỏ, linh thú, không thấy xuất hiện hình tượng con người như nhiều ngôi đình thế kỷ XVII khác. Các mảng chạm ở đây sử dụng với nhiều thủ pháp khác nhau: chạm lộng, kênh bong, chạm nổi, chạm thủng mang đậm tính dân gian, thể hiện sự tài hoa khéo léo của bàn tay, khối óc của các nghệ nhân thời xưa.
Giá trị kiến trúc, nghệ thuật tập trung ở tòa Đại đình. Đây là một trong số ít ngôi đình thế kỷ XVII còn bảo tồn được nguyên vẹn về kiểu dáng kiến trúc với tòa Đại đình 3 gian 2 chái vì nóc kiểu giá chiêng. Hơn thế nữa, các mảng trang trí lại vô cùng sống động đã tạo nên những đặc trưng riêng, những chạm khắc trang trí vô cùng sống động làm tăng thêm giá trị vốn có của di tích
Ngoài những giá trị kiến trúc, nghệ thuật, đình Quang Húc còn có giá trị lớn về lịch sử, văn hóa. Hiện tại trong đình còn lưu giữ được truyền thuyết, thần tích đầy đủ, rõ ràng về vị thần được thờ. Đây là những tư liệu vô cùng quý giá cho những nhà nghiên cứu văn hóa khi tìm hiểu về một trong tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Việt. Bên cạnh đó các hiện vật như bia đá, cây hương đá, bức cửa võng . . . là những di vật quý giá làm tăng thêm giá trị vốn có của ngôi đình. Vừa là công trình tâm linh đồng thời cũng là nơi sinh hoạt văn hóa của người dân, do đó với lịch sử hơn 300 năm, đình Quang Húc rất cần có sự quan tâm của các ban ngành cũng như ý thức của người dân để lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử vô cùng quý báu của đình.

Một số thông tin về đình Quang Húc:
- Đình Quang Húc thuộc làng Quang Húc (còn có tên nôm là Kẻ Bôm), một làng cổ nay thuộc xã Đồng Quang, huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội.
- Đình thờ đức thánh Tản Viên.
- Đình được xây dựng vào thế kỷ XVII.
- Đình Quang Húc được nhà nước công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia theo quyết định số 1539/VH – QĐ ngày 27/12/1990.

* Nguồn tư liệu bài viết và ảnh: Viện Bảo tồn di tích
*Hồ sơ chi tiết về đình Quang Húc tham khảo tại Phòng Tư liệu thông tin – Viện Bảo tồn di tích.

Nguồn tin: Viện Bảo tồn di tích

No comments:

Post a Comment